Helikopter Ebeveynlik

Çocuğunu yaşamının merkezine alan, onun adına hedefler geliştiren, çocuğa aşırı bir

ilgi yönelten, gerektiğinden fazla yardım etmeye çalışan ve onu kontrol ederken

mükemmeliyetçi davranışlar sergileyen ebeveyn tutumu “helikopter ebeveynlik” olarak

adlandırılmaktadır. Helikopter ebeveynlik sıklıkla genç, tek veya az çocucğu olan ve sosyo-

ekonomik olarak toplumun üst sınıflarından gelen bireylerde görülürken, bu ebeveynlerin

davranışlarını yüksek rekabet gerektiren akademik ortam, güncel sosyo-ekonomik düzenin

fonksiyonu ve çocuklarla ilişkili suçların artması gibi nedenlerle rasyonalize ettikleri

belirlenmiştir (Çetin Avcı & Güleç Şatır, 2020).

Belirgin biçimde sergilenen davranış kalıpları arasında çocuğun her eyleminde onun

yerine karar alma, mevcut engelleri onun yerine kaldırma, çoğul kişi zamiri kullanmaya

yatkınlık (örneğin “bugün çok yoruldu” demek yerine “bugün çok yorulduk” demek) gibi

konuşma şekline de yansıyan ve daha çok yönergelerde bulunma, öneriler sunma, çocuğun

“ideal” olarak görülen davranışları yerine getirmesine yönelik konular çerçevesinde gelişen

bir iletişim görülmektedir. Kimi yazarlar bu ebeveyn davranışlarını anne ve babanın

kendilerini tatmin etmelerinin bir yolu olarak değerlendirirken, kimi yazarlar da kendi

potansiyelini yeterince ortaya koyamayan ebeveynlerin çocukları aracılığıyla bir telafi

gerçekleştirmeye çalıştığını düşünmektedir (Yılmaz & Büyükcebeci, 2019).

Çocuklarının yeme alışkanlıklarına, ev dışı faaliyetlerine, arkadaşlık ilişkilerine,

giyimine, boş zaman aktivitelerine müdahale etme de diğer sık rastlanılan ebeveyn

davranışları olabilir. Bu tutumun “helikopter ebeveynlik” olarak adlandırılmasının sebebi

anne-babanın bir helikopter gibi devamlı çocuğun başında dönmesidir (Shaki, Gupta, Yadav,

& Faisal, 2022).

Her ne kadar helikopter ebeveynler çocuklarıyla ilgili iyi niyetlere sahip olsalar da

yapılan araştırmalar bu tutumun bireyler üzerindeki yıkıcı etkisini ortaya koymaktadır.

Karşılaşılan sorunların çözümüne karşı yeterli becerileri geliştirememe, özgüven problemleri,

düşük benlik saygısı, yeterli düzeyde olmayan psikolojik sağlamlık, zarar verici davranışlar,

depresyon-anksiyete ve ağrı kesici ilaçları tüketme, narsizme eğilim gibi olumsuz çıktılara

sebebiyet verebilen bu tutum aynı zamanda iç kontrol odağı gelişmeyen ve düşük akademik

başarıya sahip bireylerin yetişmesine neden olabilir (Yılmaz & Büyükcebeci, 2019).

Aile üyeleri birbirlerinin gelişim ihtiyaçlarına saygı gösterdiğinde bireyler arasında

sağlıklı ilişkilerin varlığından söz edilebilir. Aşırı kontrol gibi davranışlardan ziyade dengeli

ilişkiler kurabilen ailelerde kişiler arasındaki ilişkilerde daha fazla doyum ve olumlu iletişim

kalıpları olacağı düşünülmektedir. Aile sistemleri yaklaşımına göre helikopter ebeveynler

genç çocuklarının değişen ihtiyaçlarını analiz etme ve bu ihtiyaçlara yanıt vermede başarılı

olamayabilirler çünkü genç yetişkinler kendi hayatlarıyla ilgili kararlar almak, karşılaştıkları

sorunları kendileri çözmek, sosyal hayatlarında bağımsız olmak isterler. Bazı çocuklar

ailelerinin müdahalelerini kabul edilebilir düzeyde bulurlarken bazıları bunu aşırı kontrol

olarak algılayabilirler. Ayrıca çalışmalar helikopter ebeveynliğin düşük kaliteli bir ebeveyn-

çocuk iletişimiyle ilişkili olabileceğini ortaya koymaktadır (Hwang, Jung, Kim, & Hadi, 2023).

Çocukların ebeveynleriyle olan ilişkillerinin yapısı ve etkileşimleri gelişimleri üzerinde

önemli bir role sahiptir. Farklı rolleri olan anne ve babalar helikoter ebeveynlik açısından

çocukları tarafından daha farklı şekillerde değerlendirilebilirler. ABD’de annelerin babalardandaha sık olarak helikopter ebeveyn davranış kalıpları sergiledikleri görülmüştür. Babaların helikopter tutumu ise üniversite düzeyindeki çocukları tarafından daha olumsuz şekilde değerlendirilmektedir. Bu sonuç üzerinde, aile yapısının ve anne-babanın ailedeki rollerinin, annelerin genellikle çocuklarının sorunlarıyla ve hayatlarıyla daha fazla ilgilenmeye eğilimli olmasının bir belirleyiciliğinin olabileceği düşünülmektedir. Ayrıca Schiffrin hem helikopter annelerin hem de helikopter babaların üniversite öğrencilerinin iyi oluşları üzerinde dolaylı bir negatif etkilerinin olabileceğini belirtmektedir (Hwang, ve diğerleri, 2022).

Hazırlayan: Dilan Kılavuz